top of page

Travma ile ilişkili stres bozuklukları

Yangınlar, depremler, kazalar, sel felaketleri, fiziksel, psikolojik ya da cinsel saldırıya uğrama gibi yaşantılar şok tepkisi adı verilen gerçek bir bozukluğa yol açabilmektedir. Şok tepkisinin belirtileri yaşanan olayın türüne, kuvvetine, beklenmedik bir anda ortaya çıkmasına ya da bireyin bu olaya hazırlık olup olmaması ile ilgili ve bu olayı yaşayan bireyin kişilik yapısına bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.

 

Travma sonrası stres bozukluğu, psikolojik travmaların yol açtığı bir kaygı bozukluğudur.

 

Yaşanan bir olayın travma yaratıp yaratmayacağı tamamen bireyin yaşanan olayı algılama biçimine bağlıdır. Aynı zamanda olayın kişinin, düşüncelerini, hayatını, ilişkilerini nasıl etkilediği ile ilişkilidir.

 

Travma sonrası stres bozukluğunun (TSSB) toplumda görülme sıklığı, toplumdaki stresörlerin sıklığı ve değişkenliği ile paralel bir ilişki içirisindedir. Travma ile ilgili psikolojik bozukluklar her yaşta görülebilirse de daha çok genç yetişkinlerde görülen bir bozukluktur. Yapılan çalışmalarda, yaşam boyu görülme sıklığı erkeklerde %0,5 kadınlarda %1-3 olarak bulunmuştur. Doğal afetlerle karşı karşıya kalanların %3’ünde travma ile ilişkili psikolojik sorunların ortaya çıktığı düşünülmektedir.

 

Şimdiye kadar ruhsal travmayla ilgili yapılan çalışmaların büyük bir çoğunluğunun yetişkin nüfusuyla yapılmış olsa da, özelikle çocukların ruhsal örseleyici yaşantılara çok daha fazla maruz kalmaktadırlar. Çocukların yaşadığı savaş, doğal afet, fakirlik, açlık, eğitimsizlik, kazalar, salgın hastalıklar, göç, politik ya da dinsel terör, toplumsal şiddet gibi istismar kavramı gibi yaşantılara maruz kalan çocuklarında travmatik stres bozukluğu yaşayan grubun içine dahil edilmektedir.

 

Travma Sonrası Stres Bozukluğunun Belirtileri

  1. Kişinin yaşadığı travmatik olayın zihninde tekrar tekrar yaşıyor olması

  • Flashbackler

  • Kabuslar

  • Yaşanan olayla ilgili gün içerisinde zihne gelen ve durdurulamayan düşünceler

 

2. Kaçınma davranışı gösteriyor olması

  • Travmatik olaya dair konuşmalardan ve anılardan kaçınma

  • Travmatik olayla başlantılı yerlerden, aktivitelerden, kişilerden uzak durma

  • Travmatik olayla ilgili önemli bir parçayı hatırlayamama

  • Günlük aktivitelere olan ilginin ve katılımın azalması

  • Diğer insanlardan uzaklaşmış olma hissi

  • Duygu göstermekte zorlanma

 

  1. Fiziksel olarak uyarılma belirtileri gösterme

  • Travmatik olayı hatırlayınca vücudun tetikleniyor olması

  • Aşırı uyarılmışlık hali

  • Uyku problemleri

  • Konsantrasyon Güçlüğü

  • Öfke

*American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed., text rev.). Washington, DC.

 

Tedavi

Normalde zaman ilerledikçe ve aile, arkadaş veya sosyal çevrenin yardımıyla travmadan sonra kişiler iyileşme gösterebilir. Ancak belirtiler bir kaç haftayı geçerse ve ilerleyen zamanda belirtiler azalmak yerine katlanarak artar, kişinin yaşamını etkiler hale gelirse bir uzmandan yardım almak gerekmektedir. Travma ile ilişkili psikolojik rahatsızlık durumları yaşayan kişilerin aldıkları yardım olumlu sonuçların. Bilişsel-davranış terapisi (BDT), maruz kalma terapisi (exposure therapy), anksiyete ile baş etme programları, EMDR ve ilaç tedavileri sıklıkla başvurulan tedavi yöntemlerindendir. Yeni ve etkili bir tedavi olarak Nörofeedback de kullanılabilir. 

bottom of page